Agronomi i fjellandbruket

Fjellbygdene i Innlandet, Trøndelag og Viken skil seg frå andre landsdelar med eit kontinentalt klima med langvarig snødekke og mykje landbruksareal som ligg høgt over havet. Vidare er det godt om fjellbeite i området, og stølsdrifta har overlevd i mange fjellbygder sjølv om talet på aktive stølar har gått mykje ned. Fjellbygdene har mange små bruk i forhold til flatbygdene, men dette varierer over området ved at ein i dag har auka produksjonen på mange bruk med grunnlag i leigejord og med nydyrking i nokre område. Fjellbygdene i Sør-Noreg har om lag 20 % av grasarealet i Noreg og ca. 15 % av mjølkekyrne og 20 % av sauen i landet. 

Les mer
frostvatning_potet_alvdal
Frostvatning av potet i Alvdal. Foto: Ola Flaten
KONTAKTPERSON
Markvandring_Løken_Håkon_J_Skarstad.jpg
Markvandring på Løken. Foto: Håkon J. Skarstad

 Grovfôrdyrking er bærebjelken

Grovfôrbasert husdyrproduksjon er basis for fjellandbruket og over 90 prosent av jordbruksarealet er eng og beite. Av andre vekstar er det litt korn i lågareliggjande bygder og litt mandelpotetdyrking i Oppdal, Nord-Gudbrandsdal og Nord-Østerdal. Mykje einsidig eng- og beitedyrking fører til at det er mykje gammal eng i området. Her er det likevel stor variasjon, med 10-15 % gammal eng i Oppdal og Nord-Østerdal og rundt 50 % gammal eng i fjellbygdene i Telemark og Setesdal (SSB). I perioden 1960-1990 vart det dyrka mykje jord i fjellet (mest 800-1000 m o.h.) i fjellbygdene. Fjelljorda er viktig for fôrgrunnlaget på mange bruk, men i dag blir jorda mange plassar drive meir ekstensivt med beiting og mykje gammal eng, medan jorda i bygda blir drive meir intensivt med sterkare gjødsling og hyppigare fornying.  

Løken - forskingsstasjon for fjellregionen

Løken forskingsstasjon vart oppretta i 1918 og har vore viktig for å auke agronomisk kunnskap i fjellandbruket. Forskingshistoria er godt beskrive i jubileumsskrivet for Løken forskingsstasjon 1918-2018 (Eltun et al. 2018). I tillegg til feltforsøk på stasjonen har det gjennom heile perioden vore utført mange lokale forsøk i området som har vore viktige for å formidle kunnskapen ut til brukarane. Den første tida vart det utført forsking på mange slag vekstar, medan fokuset etter kvart har vorte stadig sterkare mot eng- og beitevekstar og fjellbeite. Engvekstforedling var ein stor del av drifta på Løken fram til at Graminor vart oppretta i 2004. Av viktige forskingsområde i nyare tid kan nemnast: 

  • Gjødsling og kalking av eng og beite 

  • Fôrkvalitet og haustesystem 

  • Kvalitet av utmarksbeite 

  • Beiting i inn- og utmark med småfe 

  • Frøblandingar, artar og sortar 

  • Jordpakking og køyreskade 

  • Fornying og vedlikehald av eng 

  • Økologisk engdyrking 

  • Avling og botanisk samansetjing i eng av ulik alder 

  • Overvintring av engvekstar 

Frå og med 2021 er ikkje Løken lenger ein forskingsstasjon i NIBIO-regi.  Feltverksemda på Løken vil likevel halde fram i regi av Norsk Landbruksrådgjeving Innlandet. Verdiprøving av engvekstar for fjell- og dalbygdene vil fortsetje på Løken, og det blir høve til å leige feltareal for agronomisk forsking vidare.  

 

Forsøksfelt_fjell_Tor.jpg
Hausting av forsøksfelt i fjellet. Foto: Tor Lunnan

Lenker

Avlingsregistreringar i eng Kaliumgjødsling til eng Forage quality of native grasses in mountain pastures of southern Norway Botanical composition of grassland for silage in mountain districts in Norway

Temaartikler

Publikasjoner

Vis flere publikasjoner

Nyheter