Fangvekstar og plantehakk gjev miljøgevinst i grønsakproduksjonen

Bruken av fangvekstar i landbruket har hatt aukande interesse dei siste åra. Fangvekstar er brukt til å dekke jorda etter at hovudkulturen er hausta for å ta opp næringsstoff og beskytte jorda mot erosjon og utvasking. Fangvekstar har særleg vore brukt som eit tiltak i kornproduksjon, men også i grønsaksdyrking er dette eit tiltak med mange gevinstar.

Ved NIBIO har forskarar gjort fleire forsøk med fangvekstar i kombinasjon med plantehakk i grønsaksproduksjon. Resultata så langt er positive Fordelane ved å dyrke fangvekstar, etter eller saman med grønsaker, er at dei er med på å hindre erosjon og næringsavrenning etter hausting og dei konkurrerer ut ugras. Eit slikt plantedekkje tek dessutan opp næring og bind det i jorda. I tillegg kan fangvekstar ha ein klimaeffekt ved at den bidrar til auka karbonbinding, betre jordstruktur og meir organisk materiale i jorda.

Fleire prosjekt på grønsaker

-Fangvekstar gjer at ein får stabilt fruktbare og berekraftige jordforhold. Eit anna aspekt er at ein god fangvekst kan dempe vekst av ugras, ikkje minst vår og haust, seier Mette Thomsen, forskar ved NIBIO Apelsvoll.

Når det gjeld fangvekstar i grønsaker, fortel Thomsen at dei på Apelsvoll har to prosjekt med fokus på berekraftig grønsaksproduksjon. Alternativ som gjev tilbakehalding av næringsstoff og karbonbinding er viktige aspekt.

-I det eine prosjektet undersøker vi reint praktisk korleis etablere fangvekstar i store nok kulturar. Dette er eit samarbeid med Norges landbruksrådgiving (NLR) i mellom anna brokkoliproduksjon. Vi ønskjer å sjå korleis dei utviklar seg, konkurrerer med ugras og påverkar produksjonen, seier ho.

Ein faktor som er veldig viktig er tidspunktet for etablering. Dette avhenger av kor du er i landet, seier Thomsen:

-I det andre prosjektet ser vi også på val av fangvekstar, enkeltartar og korleis dei kan etablere seg etter ulike kulturar og ved ulike tidspunkt. Vi har undersøkingar i blomkål, tidleg gulrot, løk og potet. Tilbakehalding av næring er også eit viktig moment. I kålvekstar, til dømes, er det mykje plantemateriale og mykje næringsstoff som kan bli utvaska. Vi vil sjå på kva slags fangvekstar samlar mest næringsstoff i jorda i løpet av hausten.

-Vi ser også på om fangvekstar kan forbetre jordstrukturen. I grønsaker er det mykje hardhendt jordarbeiding som knuser jorda hardt. Kan vi redusere skadane frå jord arbeiding om vi sår inn fangvekstar? Spør ho.

I tillegg har forskarane forsøk med plantehakk, der ein tek ei graskløverblanding og legg ut i økologisk åkerkultur med purre.

-Det som er interessant her er om vi kan tilføre næringsstoff til økologisk drift og kor mykje vi kan tilføre i en produksjon. Vi ønskjer svar på om dette kan erstatte tradisjonell gjødsel og dempe ugras.

Såtidspunkt er viktig

For fangvekstar viser forsøka så langt at det er utslag på såtid på Apelsvoll.

-Seinsåing i midten av august er ein tommelfingerregel for å etablere fangvekstar her i området. Men vi ser også at dei ulike artene konkurrerer ulikt mot ugras; det er ulikheiter i kor tett og rask produksjonen av fangvekstane er. Artane tilbakeheld også ulike næringsstoff, fortel Thomsen.

-Når det gjeld honningurt er det veldig gode resultat. Også med sikori - vi ser at den gjev svært godt dekke i dei fleste forsøksområda, men sikori er litt meir avhengig av såtidspunkt på Apelsvoll. Av dei sortane vi har undersøkt ser vi ein tendens til at rug i fleire undersøkingar heldt tilbake mest nitrogen, opplyser ho.

Når det gjeld plantehakk har dette ifølgje NIBIO-forskaren vore svært gunstig i produksjonen av purre:

-Dei foreløpige resultata viser at plantehakk har god effekt mot ugras, og i våre undersøkingar har plantehakk gjeve rikeleg med næring til purre. Tendensen er at plantehakket har gjeve like god vekst som tilførsel av pelletert hønsegjødsel. For å redusere risikoen for å miste mykje næringsstoff frå plantehakket ser vi også på om eit dekkje med halm kan binde nitrogenet.

Thomsen fortel at forskarane også har oppdaga ein ekstra fordel med plantehakk:

-Noko vi også såg i feltet var at plantehakk kan forlenge hausteperioden til ut på vinteren. Plantehakk held nemleg jorda frostfri. Dette er eit aspekt vi ikkje hadde tenkt på. Når det gjeld purre toler den kuldegrader ganske godt, men det går jo ikkje ann å hauste dersom jorda er frossen. Brukar ein plantehakk 2-3 gonger, kan dette ha veldig god effekt mot ugras, avsluttar ho.