Grunnlaget for jordbruksforhandlingane 2021 er lagt fram

Auken frå 2019 til 2020 er forventa å flate ut. Frå 2020 til 2021 er det budsjettert med ein auke på 19 500 kroner i vederlag til arbeid og eigenkapital per årsverk, tilsvarande 5,2 prosent.

Tørkeåret 2018 ramma jordbruket hardt. 2019 handla mykje om å kome på plass igjen. Så kom pandemiåret 2020 som gav både positive og negative utslag. For Budsjettnemnda for jordbruket (BFJ) som legg fram grunnlaget for jordbruksforhandlingane, har det vore utfordrande å rekne ut tala som representerer det normale i perioden 2018 -2020. For det er normaliserte tal som blir lagt til grunn i oppgjeret. 

Utslag av variasjon i vêr og tilfeldige økonomiske eller andre forbigåande fenomen skal jamnast ut i dei normaliserte tala.

Folk handla norsk mat

Grensehandelen var på null i størstedelen av 2020 og folk handla meir norsk mat. Dessutan auka inntektene frå kornproduksjonen, noko som gir eit positivt bidrag til samla verdiskaping. Korn utgjer om lag 10 prosent av dei samla produksjonsinntektene.

Sjeldan har det vore mindre norsk kjøt på lager enn ved utgangen av 2020. Etterspurnaden etter norske mjølkeprodukt førte til auka behov for mjølk. Også grøntsektoren omsette meir enn forventa.

- Resultatet ser vi i den positive inntektsutviklinga frå 2019 til 2020 der vederlaget til arbeid og eigenkapital auka med 49 000 kroner per årsverk. Husdyrproduksjonane bidrog til auken med 22 000 kroner per årsverk. Korn- og hagebruk, som er blomar, frukt og grønsaker, gav 11 000 kroner, fortel Lars Johan Rustad i NIBIO.

Rustad er avdelingsleiar for Landbruksøkonomisk analyse som er sekretariatet til Budsjettnemnda for jordbruket.

Nye tal for årsverk gav nedjustert inntekt  

Eit negativt bidrag til vederlaget kom etter at SSB i mars la fram ferske tal om arbeidsforbruk i jordbruket basert på jordbrukstellinga i 2020. Det medførte at vederlaget til arbeid og eigenkapital vart nedjustert med 5 000 kroner per årsverk. Rustad forklarer:

- Tala frå SSB viste eit arbeidsforbruk i jordbruket som tilsa at 42 900 årsverk var i sving i 2020. Det er 1 700 fleire årsverk enn BFJ i fjor la til grunn. Dermed skal samla jordbruksinntekt i 2020 fordelast på fleire enn berekna, og det gir lågare inntekt per årsverk.  

- Ein stor del av forklaringa på høgare arbeidsforbruk kan knytast til koronapandemien. Hagebruk vart særleg ramma av redusert tilgang på utanlandsk innleigd arbeidskraft. Delvis blei mangelen erstatta av uøvd norsk arbeidskraft. Produksjonen heldt seg oppe, men effektiviteten vart nok redusert gjennom større  arbeidsforbruk enn normalt.  

Berekningar nemnda har gjort, indikerer at pandemien resulterte i eit auka arbeidsforbruk innan hagebrukssektoren på ca. 1 000 årsverk.

- Når det gjeld dei neste nær 700 årsverka, er det nok meir generelt at avgangstakten, arbeidsproduktivitetsveksten, har avtatt dei seinare åra. Talet på årsverk som skal til for å oppretthalde produksjonsvolum går ikkje like fort nedover som før, kommenterer Rustad.

Hagebruk og mjølk gjorde det best  

Ser vi på jordbruksåret 2020 basert på registrerte rekneskapstal og samanliknar med 2019, er det gruppene som alt er nemnt som skil seg ut med spesielt stor inntektsauke.

Hagebruksprodukt (blomar, frukt og grønsaker) fekk størst auke frå 2019 til 2020 (både i kroner og prosent). Denne gruppa auka med 443 mill. kroner, frå ein omsetning  på 5,3 mrd. kroner i 2019.

Mjølk auka med 460 mill. kroner, frå knapt 9,0 mrd. kroner i 2019 til vel 9,4 mrd. kroner i 2020.

- Den auka etterspurnaden førte til at mjølkeprodusentane i 2020 fekk høve til å produsere fem prosent meir enn den grunnkvoten dei har. Ved inngangen til 2021 er dette ‘forholdstalet’ oppjustert til sju. Det betyr at mjølkebøndene kan produsere sju prosent over kvoten fordi behovet for mjølk framleis er høgt, seier Lars Johan Rustad.

Hovudproduksjonar med samla inntekter og kostnader  

Tabellen nedanfor viser registrerte rekneskapstal for samla produksjonsinntekter og kostnader innan hovudproduksjonar og kostnadsgrupper i åra 2018 – 2021 (budsjett).

Oversikten viser at samla produksjonsinntekt i jordbruket, inkludert tilskot, er 2,2 mrd. høgare i 2020 enn i 2019, med 48,5 mrd. kroner i 2020. Samla vederlag til arbeid og eigenkapital vart på 16,0 mrd. kroner, mot 14,3 mrd. kroner i 2019.