Plommeviklar og plommeveps har ført til store tap i år

I år er det funne mykje plommeveps og plommeviklar i fleire distrikt. Dette er ei kostbar utfordring for plommenæringa, for det er få effektive tiltak tilgjengeleg. I Viken fortel Norsk Landbruksrådgiving (NLR) at fortvila plommeprodusentar må luke ut store parti av avlinga på grunn av angrep av plommeviklar. Også delar av Vestlandet har hatt problem i år. I Valldal og i Ryfylke er det plommevepsen som har vore den største utfordringa.

Plommeviklar er ein sommerfugl som er avhengig av høg sommartemperatur for å sverme og leggje egg. Viklaren har difor vore mest vanleg på Sør- og Austlandet. I år er det også oppdaga skade av plommeviklar på Vestlandet. Kanskje er dette ein skadegjerar som vert viktigare framover?

Også plommeveps, brun eller svart, kan år om anna føre til stor økonomisk skade på plommeavlingane. Nokre plommesortar er meir utsette for skade enn andre. Svake angrep av plommeveps kan sjåast på som tynning av karten.

Det er få tiltak tilgjengeleg for bekjemping, og i økologisk dyrking er det førebels ingen effektive tiltak å sette inn. Meir forsking på tiltak mot både plommeveps og plommeviklar er ønska av næringa.

Slit med viklar

– Plommeveps har vore eit problem i år i nokre få felt, men vi slit enda meir med plommeviklaren, seier Gaute Myren, rådgjevar på frukt i NLR Viken.

– Det er forskjell på vepsen og viklaren - plommevepsen er ei utfordring, men den tynnar på ein måte ut. Viklaren slit vi med no fordi larvene kjem med i produktet. Vi greier ikkje alltid å få den bort frå salgsplommene. Det er ein krisesituasjon, seier Myren.

Han fortel at dei har følgt med på utviklinga i mange år ved hjelp av fermonfeller ute i hagar.

– I 2022 har det vore jamt høg fellefangst frå juni til august, og heile tida over skadeterskelen for å setje inn tiltak. I fjor var det ein topp i juni, så forsvann den litt, og så kom ein ny topp i august. Viklaren fører til store økonomiske tap. Feltundersøking viste at det i eit felt var skade på opptil 40 % av plommene i år, seier Myren.

Utfordringa for dyrkarane ligg også i å få plukka vekk plommer med larver:

– Det er ikkje alltid lett å kjenne igjen at det er larver i plommene. Dette er ei kjempeutfordring. Det finst eit godkjent plantevernmiddel som truleg har god effekt mot plommeviklar, men dette middelet kan berre nyttast kvart tredje år og det er ikkje andre tiltak som er effektive, seier NLR-rådgjevaren.

Fleire tilhøve spelar inn

Rune Vereide, rådgjevar på frukt og bær i NLR Vest, fortel at også delar av hans distrikt har vore råka i år:

– Det har vore problem med både veps og viklar i Ryfylke. I Sogn har ein hatt ein del angrep av viklar, men vi har ikkje hatt angrep i Nordfjord, så det kjem an på kor ein er. Vi har sett litt i auke i fermonfeller, men det er utfordringar knytt til fellene. Det har vore vanskeleg å få samsvar med fangst i feller og angrep i felt, seier han.

I Valldal i Møre og Romsdal har det no i eit par år vore store problem med plommeveps som har ført til store økonomiske konsekvensar.

– Den har no etablert seg som ein skadegjerar i område. Det er tre produsentar der som dyrkar økologisk, noko som betyr at dei ikkje kan sprøyte med insektmiddel som ein elles tilrår, påpeikar Vereide.

Treng å forske på nye tiltak

Gunhild Jaastad er forskar på skadedyr og ugras i skog-, jord- og hagebruk ved NIBIO. Ho seier plommeviklaren aukar i Telemark, Viken og Sogn.

– I Hardanger har den ikkje vore eit problem fram til no, men i dei to siste vekene har vi gjort funn av larver i plommer også her. Vi har funne både store og små larver, og det er ikkje alltid lett å sjå inngangshola til larvene.

Tidlegare år har plommedyrkarane nytta plantevernmiddelet Calypso (tiakloprid), men frå sesongen 2021 er dette borte frå verktøykassa. Det er naudsynt å finne alternative og effektive tiltak mot plommeviklar, seier Jaastad.

– Frå sesongen 2023 har ikkje fruktprodusentane andre middel mot larver enn Mospilan (acetamiprid), og det kan berre nyttast tredje kvart år. Har produsenten problem med både plommeveps, plommeviklar og andre larver kvart år, så vil det heilt klart ikkje lønne seg å dyrke plommer, fortel Jaastad.

Jaastad meiner at det hastar med å finne effektive tiltak mot plommeviklar og plommeveps. Det trengs forsking og utvikling for å finne gode tiltak. Det bør mellom anna undersøkjast om botaniske, fysiske eller biologiske tiltak kan utviklast og nyttast mot desse viktige skadegjerarane.