Myrkosten – eit symbol du neppe har sett før

Det enkle streksymbolet ser ut som Knerten til Anne-Cath. Vestly – ein pinne med utstikkarar. Med enkle eller doble kvistar som peikar oppover eller nedover i fire himmelretningar, er mange variantar moglege.

Moglegheitene for variasjon gjer symbolet genialt. For myr kan vere så mykje. Ho kan vere djup eller grunn, blaut eller graslagd, og rik eller fattig på planteliv.

Myr som ressurs

For mange er myra ein stor svamp av blaut, organisk masse vi møter på tur. For å komme over, løfter vi beina høgt og fort, eller hoppar prøvande frå tue til tue for å teste om underlaget ber oss.

- Ja, slik kan myr vere, fortel geolog og senioringeniør Kjetil Fadnes i NIBIO. Myra er og karbonlager, flaumdempar, rasteplass for trekkfuglar og leveområde for ei mengd ulike artar. I tillegg til at ho i uminnelege tider har vore ein ressurs for jord- og skogbruk.

Med sine mange bruksområde, har torv frå myra vore nytta til alt frå damebind til brensel. Ho er blitt grøfta, rydda og nydyrka, og nytta til skogbruk eller matproduksjon.

Eit språk for markslag

I 1964 vart økonomisk kartverk etablert som følgje av eit stortingsvedtak om å kartleggje alt produktivt areal i Noreg. I den anledning vart myrkosten laga for bruk ved kartlegging av myrareal.

- Målet med datagrunnlaget var, og er framleis, å gi eit bilde av verdiane i landressursane våre, med vekt på produksjonsgrunnlaget for jord- og skogbruk, seier Kjetil Fadnes.

Som reiskap for å kunne gjere denne typen kartlegging, vart det utvikla eit klassifikasjonssystem for markslag -  eit språk for å beskrive ulike typar landareal.

Fagfolka sin jobb er å sanke informasjon om areala, enten ved å oppsøkje dei eller ved å analysere flyfoto, og formidle eit presist bilde av observasjonane. Dei skal kunne beskrive forskjellige markslag, eigenskapar og tilstand.

- Ute i felt gjeld det å vere kortfatta, spesielt når regnet piskar og vinden bles. Da handlar det om å få nedtegna data utan meir blyantbruk enn strengt nødvendig, smiler Fadnes.

- Slik oppstod den enkle strekfiguren som formidlar eigenskapane til nyttbar myr. Ved hjelp av den kan fagfolk skildre om myra er djup eller grunn, lite eller mykje omdanna og om vegetasjonen er nøysam eller ikkje nøysam. (Meir om det i faktaboks.)

Fordi klassifikasjonssystemet omfattar arealressursane med vekt på produktivt areal, er det berre nyttbar myr og torvmark som inngår i datamaterialet. Anna myr er med i det samla kartgrunnlaget, men er ikkje karakterisert på same vis som nyttbar myr.

Forbod mot nydyrking

I det siste har myra vore under sterkt press. Naturinteresser og landbruksinteresser har stått mot kvarandre, noko den politiske debatten har reflektert. Nyleg vedtok Stortinget eit forbod mot nydyrking av myr.

- I lys av denne situasjonen har historiske data om eigenskapane til myr og torvmark no fått ny verdi. Dei kan inngå direkte i dagsaktuelle problemstillingar knytt til utarbeiding av forskrifta som skal følgje det nye lovverket om forbod mot å nydyrke myr, fortel Fadnes.

Det tok 30 år frå oppstart av kartlegginga til ‘økonomisk drivverdig areal’ i Noreg tok til på 1960-talet og fram til alt var registrert for første gong. I denne perioden blei kartleggingsarbeidet utvida, og justeringar gjort for at systemet til ulike tider skulle vere best mogleg tilpassa aktuelle problemstillingar.

Ved overgang til digitale kartdata tidleg på 2000-talet, vart klassifikasjonssystemet forenkla og eigenskapar knytt til myr og dyrkbar jord vart ikkje med over i den nettbaserte karttenesta Kilden.

- Dette vart gjort fordi det ville bli enklare å halde kartlaga ajour med færre eigenskapar å halde styr på, og fordi myra sine eigenskapar ikkje endrar seg utan vidare, forklarer Fadnes, og legg til:

- Når desse myreigenskapane no er aktuelle i samband med nydyrkingsforskifta, er karta henta fram og gjort tilgjengelege i Kilden.