Lang vinter stoppar ikkje planteskadegjerarane

- Dette har vore ein heilt spesiell og langvarig vinter, noko som gjer det meir vanskeleg å føresjå sesongstart. Det seier Berit Nordskog, prosjektleiar for varslingstenesta for planteskadegjerar (VIPS) ved NIBIO, som gir informasjon om fare for angrep og skadar av sjukdommar, skadedyr og ugras i dei viktigaste jord- og hagebrukskulturane. 

Men plutseleg varme kan gjere at det hentar seg inn. Det er vêrforholda framover som vil påverke utviklinga. Eg tippar vi er tett på no i milde område. Våronna har byrja på Jæren, og er så smått i gong på snøfri og varm jord rundt Oslofjorden, opplyser Nordskog. 

Ho legg til at vi har hatt mykje snø omkring i landet, og at eit godt lag med snø på bakken verkar som ei isolerande «dyne» og kan auke vinteroverlevinga til insekt. Dessutan kjem ein del skadegjerarar utanfrå.

- Til dømes overvintrar kornsjukdomen gulrust i liten grad i Noreg. Men soppsporane kan spreie seg med vinden over store avstandar.

Epleskurv fyrst ut

Det er soppsjukdomen epleskurv som vil vere fyrst ut på infeksjonsrisikovarsel, ifølgje Nordskog.

- Varsel for epleskurv startar fortløpande ved grøn spiss i tidleg blomstrande eplesorter. Varsel for lita kålfluge, gulrotfluge og tege er starta og vert vist i VIPS, legg ho til. 

I tillegg til eple har VIPS varsling for anna frukt, kålvekstar, løk, salat, selleri, gulrot, potet, korn og oljevekstar. Overvaking av skadegjerarar i fleire kulturar blir gjennomført av rådgjevingstenesta. 

- Observasjonane i ulike distrikt blir lagt ut på VIPS-nettsidene. Ein kan og abonnere på både varsel og meldingar på SMS og e-post. VIPS baserer seg på verdata frå Landbruksmeteorologisk teneste (LMT), med meir enn 80 lokale målestasjonar. I tillegg er det også fellefangst, fortel NIBIO-forskaren.

Eige kart

Nytt i år for VIPS er ei kartteneste der ein kan få ei samla oversikt over utbrot og spreiing av kvar enkelt skadegjerar.

- Lurer du t.d. på spreiinga av gulrust rundt i landet, kan du no sjå kvar og når observasjonane var gjort på eit eige kart. Dette blir tilgjengeleg i løpet av sesongen 2018. Vi er også i ferd med å utvikle ein app som gjer det enklare for rådgjevarane å rapportere direkte frå felt.

Nordisk-baltisk prosjekt

VIPS speler også ei sentral rolle i eit nordisk-baltisk samarbeidsprosjekt. Kveite og bygg er nokre av dei største jordbrukskulturane i denne regionen. Men avlinga kan bli betydeleg redusert ved angrep av bladflekksjukdommar. Varslingsmodellar som kan bidra til å finne riktig sprøytetid, er difor ein viktig del av integrert plantevern (IPV) for å få best mogleg effekt ved sprøyting og samtidig redusere talet på behandlingar. 

- Prosjektet, som vert koordinert av NIBIO med partnarar frå Noreg, Sverige, Litauen, Danmark og Finland, har som målsetjing å gi kornprodusentar i desse landa betre og meir brukarvenlege modellar for varsling av bladflekksjukdommar i kveite og bygg. 

Ho fortel at arbeidet er godt i gang, og alle data samordnast for analysar.

- Samstundes blir det sett opp automatisk innsamling av data frå verstasjonar i alle medlemsland. Dette gjev ei større breidde i testinga – og vil vere med på å løfte tenesta på desse sjudommane, kommenterer Nordskog.