Betre nitrogenutnytting av grøngjødsel

Tilstrekkelege mengder nitrogen er avgjerande for gode avlingar i plantedyrkinga. Då er det viktig at tilførsla er mest mogleg synkronisert med plantane sitt behov. Nitrogenoverskott kan bidra til forureining av luft og vatn. I økologisk korndyrking utan tilgang på husdyrgjødsel, blir heilårs grøngjødsel nytta som næringskjelde for etterfølgjande kornplantar. Slik grøngjødsel er ofte ei eittårig eng samansett av gras og kløver som samlar nitrogen frå lufta. 

Nitrogenet i grøngjødsel er ikkje direkte tilgjengeleg for andre vekstar. Grøngjødsla må først brytast ned, og nitrogenet må mineraliserast. Handtering av grøngjødselenga kan vere utslagsgjevande for enga sin gjødselverdi. Målet med doktorgradsarbeidet til Randi Berland Frøseth var å bidra til betre nitrogenutnytting frå grøngjødseleng i ulike jordtypar under norske klimatilhøve. 

Fermentering av grønmasse er best

Frøseth fann at dagens praksis med å la grønmassen liggje for å rotne hadde positiv effekt på etterfølgjande kornavling, men at nitrogenutnyttinga var låg. For å evaluere effektar av ulik grøngjødselhandtering vart det gjennomført eit feltforsøk på to stadar i Trøndelag og på to stadar på Austlandet. Etter kvar slått vart grønmassen liggjande, fjerna eller fermentert i biogassreaktor og delvis tilbakeført som gjødsel til bygg neste vår. 

Samanlikna med å la grønmassen liggje eller å fjerne han, var fermentering av grønmassen i ein biogassreaktor og tilbakeføring av bioresten som gjødsel det mest lovande alternativet med omsyn til redusert risiko for nitrogentap og betra utnytting av nitrogenet i ein etterfølgjande byggkultur. For å kunne setje dette ut i praksis på den einskilde gard trengst det kostnadseffektive og praktiske løysingar for plantebaserte biogassanlegg under kalde klimatilhøve.

Temperatur og jordtype påverkar nitrogenomsetninga

To ulike jordtypar frå felta vart også nytta i eit laboratorieforsøk for å studere effekten av låg temperatur (0-15 °C) og jordtype på karbon- og nitrogenmineralisering frå jordas organiske materiale og frå kløverblad. Forsøka viste at sjølv om relativt lite av det totale nitrogeninnhaldet i plantematerialet vart omdanna, skjedde det betydeleg omdanning frå nitrogenrikt plantemateriale også ved temperaturar ned til null grader. Ved låge temperaturar vart nitrogenomdanninga i mindre grad hemma enn karbonomdanninga. Dette vert i dag ikkje fanga opp i modellar som simulerer omdanning av organisk materiale i jorda, og kan ha konsekvensar for vekstskifte- og gjødslingsplanlegging. 

Frøseth sitt arbeid har medverka til auka kunnskap om korleis omdanninga av nitrogenrikt plantemateriale i jord vert påverka av låg temperatur og jordtype. Det gjev moglegheit for å betre nitrogenutnyttinga av grøngjødsel og dermed minske risikoen for miljøforureining. Arbeidet viser også at det trengs meir kunnskap om korleis låg temperatur påverkar jordbiologien for å kunne simulere omdanning av organisk materiale i jorda betre.