Vil utvida den norske morellsesongen

I fjor planta Jøran Wiig 580 tre i eit eldre veksthus. Tomatplantane vart bytta ut med søtkirsebær, eller morellar, som folk flest seier i Noreg . Haustinga starta 2. juni, og Wiig vart dermed den første til å levere norske morellar i år. Produsenten i Klepp kommune er ein av 11 produsentar i Rogaland og Hordaland som deltek i eit nytt forskingsprosjekt, der ein vil prøve å utvikle lønsame metodar for å dyrke søtkirsebær i veksthus og tunnel.

- Vi har forska på tomatar i 70 år, men intensiv veksthusdyrking av søtkirsebær har vi berre prøvd i tre år, seier prosjektleiar Åge Jørgensen ved NIBIO Særheim. Han synest resultata så langt har vore svært lovande, og meiner norske søtkirsebær bør ta ein del av marknaden utanom vanleg sesong.

- Eg ville aldri rådd nokon til å byggje nye veksthus for å dyrke morellar. Men det er god ressursutnytting å bruke eldre anlegg, som ikkje held dagens energikrav for å dyrka tomatar og andre varmekrevjande kulturar. Me treng ikkje tilføre energi for å produsere søtkirsebær i veksthus. Samtidig utnyttar me dei andre fordelane og teknikkane ein har her, seier Jørgensen.  

Startar forsiktig

Bygda Orre på Jæren har eit svært aktivt landbruk med grønsakdyrking både i veksthus og på friland. Her driv Jøran Wiig 20 mål med tomatar i veksthus. No prøver han og ut ulike søtkirsebærsortar i eit av dei eldre veksthusa.

- Det er både interessant og spennande å prøve ut nye kulturar. Vi er veldig entusiastiske, og det kan ein jo leva lenge på, seier Wiig. Så langt er han optimist, men det er framleis ein veg å gå før alt blir optimalt, seier han.

Han og dei andre produsentane startar forsiktig, men Wiig har fleire eldre veksthus som kan vere aktuelle å dyrke søtkirsebær i.

Åge Jørgensen meiner alternativ utnytting av eldre veksthus er ei rimeleg investering.

– Eit ferdig planta morelltre med potte og jord kostar rundt 200 kroner. Om ein haustar tre kilo per tre det første året, er produksjonsapparatet i hovudsak betalt. Kor lenge vi kan ha treet i produksjon, har vi enno ikkje fått prøvd ut, men vi håper på 7-8 år, seier Jørgensen.

Kan endra dyrkingspraksis

Det nye prosjektet er finansiert av Regionalt forskingsfond Vestlandet og skal utvikle lønsame metodar for å dyrke søtkirsebær i både veksthus og tunnel. I dag skjer det meste av produksjonen på friland med plastdekke og i plasttunellar. Her blir trea planta rett i bakken. I dette prosjektet skal ein dyrke trea i 35 liters potter/plantesekker, og teste ut ulike vekstmedium, sortar, grunnstammer, formingsmetodar, samt klimastyring og gjødselvatning basert på kunnskap frå veksthusproduksjon. Medan ein planter rundt 150 søtkirsebærtre per dekar i vanleg produksjon på friland, gjer ein i veksthus forsøk med inntil 1000 tre per dekar.

- Eg trur vi kan overføre mykje av «veksthustankegangen» til dagens produksjon i tunellar. Det seier seniorforskar og FoU-ansvarlig i prosjektet, Mekjell Meland ved NIBIO Ullensvang. Han trur ein kan intensivere dagens dyrking ved å dyrke i potter med dryppvatning for å gi optimal tilførsel av vatn og næring. Det vil og gi betre utnytting av arealet.

Snart morellsesong

Det er framleis for tidleg for den store morellsesongen her i landet. For dei som dyrkar på friland og under tak i tunell, har det vore ein normalt bra vår og vekstsesong hittil, opplyser fruktlagerinspektør Bjørn Eidhammer i Grøntprodusentanes samarbeidsråd. Det er så vidt starta litt med privat sal, men det er nok framleis ei stund før det kjem inn morellar til fruktlagera som forsyner den norske marknaden. Men små mengder av dei første norske søtkirsebæra er å finne i salsbuer langs riksvegen i Ullensvang.

I mellomtida dominerer tyrkiske bær butikkhyllane. - Dei er slett ikkje dårlege på smak, så vi har noko å måle oss mot, meiner Jøran Wiig. I veksthus er kanskje konkurransefordelen vår at vi kan la morellane henge lenger på trea før hausting? Jo lenger dei heng, desto større og søtare blir dei. Vi klarer ikkje å konkurrere med tyrkarane på pris, så vi må satse på kvalitet, med store, velutvikla, ferske og kortreiste morellar, meiner Jøran Wiig.

- Sjølv om vi i veksthus kan få til modne morellar allereie til 17. mai, er det kanskje i siste del av sesongen vi har dei største marknadsmoglegheitene, meiner Åge Jørgensen.

- Ved å utnytte heile sesongen i veksthuset, kan vi produsere søtkirsebær med super kvalitet, seier næringsutviklaren ved NIBIO Særheim, som i fjor hausta søtkirsebær i veksthuset på forskings-stasjonen på Jæren til slutten av september.